Φαρμακίδης, Θεόκλητος

(Νιμπεγλέρ, Θεσσαλία 1784 – Αθήνα 1860). Λόγιος κληρικός, πρωτοπόρος δημοσιογράφος και ο τελευταίος εκπρόσωπος της φιλελεύθερης πνευματικής παράδοσης του Κοραή. Τις στοιχειώδεις σπουδές στο χωριό του και στη Λάρισα συμπλήρωσε αργότερα στη Μεγάλη του Γένους Σχολή (1804-6), στη σχολή των Κυδωνιών και κυρίως στο Ιάσιο (1806-11). Μετά μια σύντομη παραμονή στο Βουκουρέστι διορίστηκε εφημέριος του ναού της ελληνικής παροικίας της Βιέννης (1811). Εκεί είχε την ευκαιρία όχι μόνο να διευρύνει τη μόρφωσή του, αλλά και να λάβει ενεργό μέρος στην πνευματική κίνηση των ελληνικών παροικιών του εξωτερικού. Το 1816-18 ήταν, μαζί με τον Κ. Κοκκινάκη, συνεκδότης του Λόγιου Ερμή, του πιο αξιόλογου τότε ελληνικού περιοδικού και φιλολογικού οργάνου της κοραϊκής παράταξης. Από το 1819 σπούδασε στο Γκέτινγκεν με δαπάνες του φιλέλληνα λόρδου Γκίλφορντ. Αμέσως μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης μετέβη στην Ελλάδα, εντάχθηκε στο επιτελείο του Δημητρίου Υψηλάντη και τον Αύγουστο του 1821 εξέδωσε στην Καλαμάτα την πρώτη εφημερίδα που βγήκε στην Ελλάδα, την Ελληνική Σάλπιγγα. Δεν ανέχθηκε όμως τη λογοκρισία που θέλησε να του επιβάλει ο Υψηλάντης και η έκδοση σταμάτησε. Έλαβε μέρος κατόπιν στις δύο πρώτες Εθνοσυνελεύσεις, διορίστηκε μέλος του Aρείου Πάγου, δίδαξε για μια περίοδο στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας (1823-25) και το 1825 διορίστηκε από την κυβέρνηση αρχισυντάκτης της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος (της μετέπειτα Εφημερίδος της Κυβερνήσεως), η οποία έβγαινε στο Ναύπλιο. Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε το 1827, επειδή, όπως έγραψε ο ίδιος, «πολλοί μ’ εκατηγόρησαν ως δούλον φατριών, ως μισθωτόν κλπ.». Με τον Καποδίστρια δεν τα πήγαινε καλά, γιατί τον θεωρούσε όργανο της ρωσικής πολιτικής. Όταν μάλιστα η λογοκρισία έπιασε μια επιστολή του με επικρίσεις κατά του κυβερνήτη, ο Φ. πέρασε από δίκη και φυλακίστηκε. Κατέφυγε κατόπιν στην Ύδρα, όπου ενώθηκε με την αντικαποδιστριακή παράταξη. Ο ίδιος ανήκε στο αγγλικό κόμμα του Μαυροκορδάτου. Αργότερα διορίστηκε έφορος στο σχολείο της Αίγινας (1832), μετά την έλευση του Όθωνα όμως έγινε ο κύριος σύμβουλος του Μάουρερ (μέλους της Αντιβασιλείας) επί των εκκλησιαστικών ζητημάτων. Στον Φ. οφείλεται ουσιαστικά το βασιλικό διάταγμα της 23ης Iουλίου του 1833 με το οποίο η Εκκλησία της Ελλάδας κηρύσσεται αυτοκέφαλη και ανεξάρτητη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Με αλλεπάλληλες διατριβές του ο Φ. υποστήριξε ότι δεν είναι δυνατό η Εκκλησία του ελεύθερου ελληνικού κράτους να εξαρτάται από τον δέσμιο στο σουλτάνο παρτιάρχη. Προκάλεσε έτσι την αντίδραση των συντηρητικών κληρικών και λόγιων –οπαδών του ρωσικού κόμματος–, οι οποίοι με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Οικονόμο τον εξ Οικονόμων εξαπέλυσαν –κυρίως από τις στήλες της εφημερίδας Αιών και του περιοδικού Ευαγγελική Σάλπιγξ– μια άγρια πολεμική, που κράτησε πάνω από δύο δεκαετίες. Πέρα από το ζήτημα του αυτοκέφαλου της ελληνικής Εκκλησίας ο Φ. επικρίθηκε από τον ίδιο κύκλο ως «εχόμενος λουθηροκαλβινικών φρονημάτων... και των ανοσίων και κακοδόξων του Κοραή γνωματευμάτων», για τη διστακτική του στάση έναντι του Θεόφιλου Καΐρη, για τις απόψεις του υπέρ της μετάφρασης της Γραφής, για την αντίθεσή του στον λεγόμενο «Συνοδικό Τόμο» το πατριαρχείου (1850) και για την ουδετερόφιλη –πραγματικά αντιρωσική– στάση του κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο. Στις επιθέσεις αυτές ο Φ. απαντούσε με φυλλάδια γραμμένα με ίση οξύτητα. Στο μεταξύ είχε διοριστεί γραμματέας της Ιεράς Συνόδου (1833) και καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας (1837), θέσεις στις οποίες υπηρέτησε εναλλακτικά έως τον θάνατό του. Το σπουδαιότερο από τα έργα του είναι Η Καινή Διαθήκη μετά υπομνημάτων αρχαίων (εφτά τόμοι, 1842-45). Ο λόγιος κληρικός θεόκλητος Φαρμακίδης, κορυφαία φυσιογνωμία του ελληνικού διαφωτισμού.